Bir hükümetin kurulduktan sonra görevine başlayabilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin desteğini alması gerekmektedir. İşte bu destek güvenoyu olarak tanımlanmıştır. Yani güvenoyu, hükümetin yönetip yönetemeyeceği hususunda diğer parlementerlerin güven duyup duymadığını ölçen bir tür oylamadır.
Ancak güvenoyu sadece yeni kurulan hükümetlerde söz konusu olan bir oylama değildir. Güvenoyu iki durumda gerekebilmektedir. Bunlardan birincisi Bakanlar Kurulu’nun ilk kurulduğu dönemde söz konusu olan güvenoyudur. Başbakan Bakanlar Kurulu’nu Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunar ve meclisten güvenoyu talebinde bulunur. Eğer güvenoyu alınamazsa Bakanlar Kurulu göreve başlayamaz. İkinci durum ise Bakanlar Kurulu çalışmaya devam ettiği sırada talep edilen güvenoyudur. Bunun çeşitli nedenleri olabilir. Hükümetin istikrarı devam etmiyorsa, ülkede yaşanan sorunlar hükümeti zayıflattıysa, yeni bir seçime ihtiyaç olduğu düşünülüyorsa, kritik bir durum yaşandıysa meclisten güvenoyu istenebilir.
Yeni Kurulan Hükümetlerde Güvenoyu Süreci
Anayasamıza göre Cumhurbaşkanı Başbakan’ı milletvekilleri arasından atar. Başbakan ise ya milletvekillerinin arasından ya da milletvekili seçilme yeterliliğine sahip ancak milletvekili olmayan kişiler arasından bakanları seçer. Başbakan’ın oluşturduğu bakanlar listesi Cumhurbaşkanı tarafından onaylanırsa hükümet kurulur. Kurulan bu hükümetin Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından güvenoyu alması gerekmektedir. Çünkü parlamentodan güvenoyu alamayan hükümet görevde kalamayacaktır. Bu sebeple Bakanlar Kurulu’nun tam listesi Cumhuriyet Meclisi’ne sunulur. Bakanlar Kurulu’nun programı atanma tarihinden sonra en fazla bir hafta içerisinde Cumhuriyet meclisinde okunur. Program okunduktan sonra ise sıra güvenoyundadır. Programın okunmasından iki tam gün sonra güvenoyu görüşmeleri başlar ve görüşmeler bittikten bir gün sonra oylama yapılır.
Görev Sırasında Güvenoyu Süreci
Başbakan eğer gerekli görürse, Bakanlar Kurulu ile de görüştükten sonra, TBMM’den güven talep edebilir. Bu talep TBMM’ye bildirildikten sonra bir tam gün geçmediği sürece görüşülememektedir. Görüşmeler bittikten sonra da bir tam gün geçmediği sürece oya konulamamaktadır. Güven talebinin reddedilmesi için üye tam sayısının salt çoğunluğu gerekmektedir.
Güvenoyu Hakkında Bilinmesi Gerekenler
- Eğer Bakanlar Kurulu güvenoyu alırsa, bu oylamadan sonra 3 ay geçmedikçe güvensizlik önergesi verilememektedir.
- Bir güvensizlik önergesi reddedilirse yine 3 ay geçmeden güvensizlik önergesi verilememektedir.
- Başbakan güvenoyu alamazsa, güven isteği reddedilirse ya da güvensizlik önergesi kabul edilirse böyle bir durumda Başbakan Cumhurbaşkanı’na istifasını sunar.
- Kritik durumlarda Başbakan ve Bakanlar Kurulu güvenoyuna ihtiyaç duyabilir. Güvenoyu alarak siyasi meşruiyeti tazelenmiş olur.
- Eğer Bakanlar Kurulu geçici ise bu Bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmamaktadır.