Ebu Zeyd Abdurrahman bin Muhammed bin Haldun el Hadramî veya tanınan kısa adıyla İbn Haldun tarihin önemli isimlerindendir. Küçük yaşta ilim ve fikir hayatına ilgi duyması onu başarılı bir tarihçi haline getirmiştir. 27 Mayıs 1332’de Tunus’ta dünyaya gelen İbn Haldun modern tarihyazımının, sosyolojinin ve iktisatın öncülerinden kabul edilmektedir. 14. yüzyıl düşünürü, devlet adamı ve tarihçisi olarak kabul geren Haldun, ayrıca İslam aleminde Liberalizm ilkelerini kitaplarında bulunduran ilk Müslüman düşünürdür.
İbn Haldun Kimdir?
Soylu bir aileden gelen İbn Haldun aslen Yemen bölgesinden gelmiştir. Bu nedenle Mukaddime’de Hadramî nisbesini kullanmış, Tunus’ta doğmuş olması sebebiyle Tûnisî, hayatının büyük kısmını Kuzey Afrika’da geçirmesi dolayısıyla Mağribî nisbeleriyle de anılmıştır.
İlk eğitiminden sonra aydın bir kişi olan babasının yakın ilgisi sayesinde seçkin hocalardan fıkıh, hadis, tefsir, akait, mantık, felsefe, matematik, tabiat bilimleri, dil bilimleri, şiir ve edebiyat dersleri almıştır. İbn-i Haldun’un ailesi 8. yüzyıl sonlarında Yemen’den Endülüs’e göç etmiş ve 12. yüzyılda Endülüs’ün İspanya kralı Ferdinand tarafından ele geçirilmesinden sonra Tunus’a göç etmiştir. “Haldun” aile isminin kökeni, öncülleri Osman bin Halid’ten gelir. Ben-i Haldun ailesi, birkaç kuşak boyunca Endülüs’ün Carmona ve Sevilla bölgelerinde yaşamıştır.
İbn Haldun Hayatı
1347 yılında Ebu Hasan Tunus’u işgal ettiğinde, henüz yirmi yaşında idi. Merini sarayı ile iyi ilişkileri olduğu için Tunus’tan Fas’a taşındı ve burada Sultan Ebu İshak’ın isteği ile İbn Tafragin’in kaleminde alâmet kâtibi olarak çalışmaya başladı. Bu dönemde Fas Emin Ebu İnan kendisini bilim meclisine kabul etmiştir. 1362 yılında da İspanya’ya giderek eski bir dostu olan Gırnata Emiri Ebu Abdullah Muhammed’in hizmetine girmiştir. Bir süre sonra da Kuzey Afrika’ya dönerek Bicaye’de başvezirlik makamına getirildi.
1366’daki yönetim değişikliği üzerine de vazifesinden ayrılarak kabileler arasında dolaşmaya başladı. Daha sonra 1374 senesinde İspanya’ya dönmek zorunda kaldı. Fakat siyasi sürtüşmeler sebebiyle ülkeden çıkarılarak yeniden Afrika’ya gönderildi. Siyasi çalkantılardan bıkıp usanan İbni Haldun, bu dönemde İbni Selame denilen bir kaleye yerleşmiştir. Kendisini bütünüyle ilmi çalışmalara vererek ünlü eseri Mukaddime’yi 1374’de burada tamamladı. 1382 yılında da Mısır’a giderek Kahire’de bulunan medreselerde müderrislik yapmaya başladı. Bunun yanında Hicaz, Kudüs ve Suriye’ye de seyahatler düzenledi. İbni Haldun 1406 yılında Kahire’de hayata gözlerini yumdu.
İbn Haldun Eserleri
- Kitâbu’l-İber
- Mukaddime
- Lubâb’ul-Muhassal
- Şifâu’s-Sâil li-Tehzîbi’l-Mesâil
- Et-Târif bi ibn Haldun
- Kaside-i Bürde şerhi
- İbn Rüşd felsefesi hakkında bir risale
- Mantığa dair bir risale (Kitab el-Mantık)
- Hesap hakkında bir risale (Kitab el-Hisab)
- Marakeş sultanına yazılan bir risale
- Şiire dair bir risale