Kısa çizgi, noktalama işaretlerinden birisini oluşturmaktadır. Diğer noktalama işaretlerine göre kullanım alanı azdır. Fakat cümlelerde, özellikle cümle başlangıçlarında önemli görevlere sahiptir.
Kısa çizgi (-) Nedir?
Kısa çizgi, Türkçe dilbilgisi kurallarına göre kullanılan noktalama işaretidir. Kısa çizgi çok fazla cümle içlerinde kullanılmaz. Genellikle cümle başlangıçlarında kullanılır. Kısa çizgi, bazı sınavlarla da çok fazla sorulan bir noktalama işaretidir. Sınavlarda daha yüksek başarı elde etmek için her noktalama işaretini olduğu gibi kısa çizgi ve görevlerini de bilmek gerekir.
Kısa Çizgi Görevleri Nelerdir?
Kısa çizgilerin cümlelerde ve metinlerde üstlendikleri görevler genel olarak benzerdir. Fakat bu görevlerin her biri cümle ve kelimeler için ayrı bir öneme sahiptir. Kısa çizgi, bir noktalama işareti olarak öncelikle kelimeleri kesme ve bölme işleminde kullanılır. Özellikle cümlelerde satıra sığmayan kelimeleri bölerken kısa çizgi satır sonuna koyularak, kelimelerin doğru şekilde sıralanması sağlanır.
Kısa çizgilerin görevleri arasında bölme ya da ayırma işlemi vardır. Özellikle cümlelerde ara sözleri bölmek ve ana cümleden ayırmak için kısa çizgi sembolü kullanılır. Bu sayede metinlerde okuyucular, kısa çizgi sayesinde cümlenin bir bölümden sonra ayrıldığını anlar. Kısa çizgi ile ilgili görevler genellikle kısa çizgilerin kullanım alanlarını göstermektedir. Bu sebeple kısa çizgilerin görevlerini anlamak için öncelikle kısa çizginin kullanım alanını öğrenmek gerekir.
Kısa Çizgi İşaretinin Kullanım Alanları
Kısa çizginin cümlelerde ve kelimelerde kullanım alanı oldukça çeşitlidir. Bu noktalama işaretinin kullanım alanı şu şekildedir;
1- Satırlara sığmayan kelimeleri ayırmak için kısa çizgi işareti kullanılır.
2- Cümlelerde bir ara sözü ya da bir ara cümleyi belirtmek ve bu cümleleri ana cümleden ayırmak için kelimelerin başına ve sonuna kısa çizgi işareti eklenir.
3- Kelimelerin eklerine ayırmak, köklerini belirlemek için kısa çizgi kullanılır.
4- Özellikle fiillerde kelimelerin kök ve gövdelerini belirtmek amacıyla kısa çizgi işareti kullanılır.
5- Kelimeleri isim ya da fiil yapmak için kullanılan ekleri belirtirken, eklerin başına kısa çizgi koyulur.
6- Kelimelerde heceleri göstermek için ve kelimeleri hecelerine ayırmak için kısa çizgi işareti kullanılmaktadır.
7- Matematikte çıkarma işaretinin sembolü olarak kısa çizgi kullanılır.
8- Sıfırdan küçük, negatif değerleri göstermek amacıyla kısa çizgi kullanılır.
9- Kelimeler arasına ile, ila, ve anlamlarını katmak için kısa çizgi kullanılır.
Kısa Çizgi Cümle İçerisinde Örnekler
Kısa çizgi ile ilgili örnekler, bu noktalama işaretinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Kısa çizginin kullanım alanı ile ilgili örnekler şu şekildedir;
1- Satırlarda kelimeleri ayırmak için;
– Heyecandan neredeyse tit-
riyor gibiydim.
2- Ara sözleri belirtmek için;
– Büyük bir demetle -gül, papatya ve lale- içeriye girmişti.
3- Eklerine ayırmak için;
– Göz-lük-çü
4- Kök ve gövdeleri belirtmek için;
– Başar-, gör-, taşı-, harca-
5- İsim ve fiil eklerini belirtirken;
– -ımsa, -tır, ış, -lık
6- Heceleri göstermek için;
– ku-yum-cu, hak-sız-lık
7- Matematikte çıkarma işlemlerini belirtmede;
– 12-7=5
8- Negatif sayıları belirtmek için;
– Hava sıcaklığı bir anda -4 dereceye düşmüştü.
9- Kelimelerde ile, ila, ve anlamlarını belirtmek için;
– Dün akşam Ankara-Çorum yolunda büyük bir kaza vardı.
Kısa Çizgi ile İlgili Cümleler
- Koca dağda bir sürü ağaç- çınar, çam, ardıç- vardı.
- Pa-pat-ya, kır-mı-zı, as-kı-lık, bil-gi-sa-yar, çek-me-ce, san-dal-ye…
- -ma, -ış, -mak, -mez, -maz, -dık, -dik, -ecek, -acak…
- Bil-, gel-, git-, gör-, bak-, sev-, çek-…
- 15-5= 10
- 91-8= 82
- 85-15=70
- Rusya’da hava sıcakları -25’e kadar düşen yerler varmış.
- Yaptığım dondurmalar en az -10 derecede muhafaza edilmeliymiş.
- Bugün gece Malatya- Van yolculuğuna çıkacak arkadaşlar bir saat önceden Menekşe Sokakta toplansın.
- Kırmızı- al- bayrağımız dalgalansın asırlarca göklerde.
- Kurtuluş Savaşı (1919-1922) dönemlerinde yaşanan sıkıntıları bir kitap haline getirmeye kararlaştırdık.
- Gezimize devam ederken Afyon-Hocalar ilçesine de uğradık.
- Pazartesi günü yapılacak olan toplantımızın saat 10.30-12.00 arası olduğunu çalışanlara iletir misin?
- 13.10-14.40 arası yapalım dersimizi eğer sizin için de uygunsa.
- Güzel gözlerine bakarken uzaklara dalıp gi-
diyorum.
- Rize- Ankara arası kaç kilometre diye sordu durdu tüm gün.
- Karadeniz’in en yüksek yerlerine tırmanacağımız gün için araştırdığım sıcaklıkların -15’e kadar düştüğünü öğrendim.
- Çocuğunuz takdir alacak -aksi olamazdı-, dedi öğretmeni.
- Yeni yazılan eserleri ince-
lerken çok hatanın olduğunu fark ettim.